Update 23-1: Draghi’s plan: subliem of gevaarlijk? Over inflatie en deflatie

Gisteren heeft ECB-baas Mario Draghi de financiële wereld enigszins verrast. De markten smeekten al tijden om verruimingsmaatregelingen. De economie in de Eurozone komt maar niet op gang. Beter gezegd: dat de economie niet op gang komt interesseert beleggers niet zo. Beleggers willen dat beurzen blijven stijgen. 4Ever.  Beleggers eisten concrete maatregelen van de ECB.

De laatste weken bleek dat de financiële wereld 1.000 miljard euro nodig had om gerustgesteld te blijven. Beleggers wisten ook dat 22 januari het uur U was voor Mario Draghi. Dan zou hij concreet worden. En beloofd is beloofd. Gisteren werd hij concreet.

De ECB wil beleggers natuurlijk niet teleurstellen. Dus het plan van de ECB was niet zo moeilijk. ”Laten we net iets meer geven. Dan is iedereen tevreden!” En zo geschiedde. De markten gingen ervan uit dat er 50 miljard euro per maand gestimuleerd zou gaan worden. Het werd 60 miljard euro. En de ECB meldde er bij dat ze deze stimulering minimaal blijven doen t/m september 2016. Starten in maart 2015. Een snelle rekensom leert dat we dan royaal uitkomen boven de 1.000 miljard euro. Ook meldde Draghi dat hij desnoods door zou gaan met stimuleren, net zo lang totdat de gewenste inflatie er is. Wow!

Beleggers vonden het geweldig. Koersen vlogen omhoog. Beurzen bereikten de hoogste standen in jaren. Doel bereikt en probleem opgelost! Maar wat was eigenlijk het probleem? En wat moet er opgelost worden?

Het probleem van de eurozone is dat er een deflatiespiraal dreigt. Sterker nog: deze sluipmoordenaar is stiekem al een tijdje bezig. En het is de taak van de ECB om deflatie te bestrijden. Inflatie van 2% is gewenst en al jaren is de inflatie een heel stuk lager. De verruimingsmaatregelen die nu aangekondigd zijn moeten gaan voorkomen dat de Eurozone verder afglijdt in dat deflatiespiraal.

Het plan is dat de ECB de geldkraan voor de banken wagenwijd open zet. banken zullen hierdoor worden overspoeld met extra liquiditeiten. Dat gaat zo: De centrale bank koopt grote hoeveelheden obligaties op. Obligatiekoersen zullen stijgen. De verkopers van die obligaties krijgen dat geld cash op hun rekening. Dat cash kan dan weer gebruikt worden om uit te lenen aan bedrijven en particulieren. De bedrijven gebruiken dit weer om te investeren. En zo is het geld in de economie terecht gekomen. Er ontstaat inflatie. Het mes snijdt ook nog eens aan 2 kanten want door deze geldcreatie zal de waarde van de euro verder zakken. En dat is dan weer goed voor de concurrentiepositie op de wereldmarkt.

Tot zover de theorie. Is de praktijk niet zo dat de banken momenteel al helemaal niet aan het wachten zijn om extra kredieten te verlenen? Banken hebben dat probleem toch allang niet meer? Door de banken extra te faciliteren, gaan de banken dit geld dan in de economie pompen? Of gaat het rechtstreeks naar de financiële markten en wordt zo het doel voorbij gestreefd? De beleidsmakers zijn ervan overtuigd dat de genomen maatregelingen de economieën zullen helpen en uit het dal gaan trekken.

Wordt er ergens een denkfout gemaakt?

Het gevaar van de strategie van de ECB is dat de groei van afgelopen decennia is gekomen door kredieten. Groei door schuldopbouw. Met name in de jaren 90. Alles werd op de pof gekocht. Maakt niet uit. Je huis was een jaar later toch minimaal 8-10% meer waard. Jaar in jaar uit.  Je huis werd meer waard. Je werd op papier rijker. Je kon overal extra krediet krijgen. Met het huis als onderpand kwam de ene na de andere verbouwing. Of een grotere auto. Of een 2e auto. Hoeveel huishoudens hebben inmiddels niet 2 of 3 auto’s voor de deur staan? Heel normaal. Het gevolg is dat er nu een schuldenberg staat. Een schuldenberg die groter en groter wordt. Deze schuldenberg zorgt voor een wereldwijde vraaguitval. De ECB probeert nu de inflatie aan te gaan wakkeren door meer schuld te creëren. Wacht even. We hebben een schuldenprobleem en dat willen we oplossen door de schulden te vergroten. Is dat slim? We weten dat de schuldenberg in de VS inmiddels zo groot is, dat het onhoudbaar is. Wil Europa dat ook?

Ja maar.. geld moet toch rollen? Geld moet toch in de economie komen? En zeker met de huidige lage rente is het toch juist goed dat de ECB deze maatregelen neemt?

Het gevaar zit hem erin dat het nieuwe geld helemaal niet de reële economie bereikt. Het geld komt bij de banken en gaat rechtstreeks de financiële markten in. Bubbels creëren. Geld moet toch ergens blijven. De rente is laag. Aandelen geven nog dividend. Laten we het beschikbare geld in aandelen stoppen!. Ook de obligatiemarkt wordt al tijden overspoeld met overtollige gelden. Het is zelfs zo erg dat rentes negatief zijn! Is hier een bubble aan het ontstaan? Beleggen in obligaties is voor beleggers die risico mijden. Een klein voorbeeldje hieronder. In veel landen zien we inmiddels negatieve rentestanden. Weten we dan echt niet meer hoe gek we moeten doen met ons geld?  Er is nog altijd veel vraag naar deze negatieve obligaties. In wat voor een wereld leven we? Beleggen in obligaties is voor de risicomijdende belegger. Wat zou er gebeuren met obligatiekoersen als rentestanden weer naar ”normale” niveaus zullen gaan? Om een oblgatiecrash te voorkomen moeten de rentes op dit niveau blijven. Liefst nog lager. Is dat een realistische gedachte?

Draghi wil inflatie aanwakkeren. Daar heeft ie zijn bazooka voor leeg geschoten. Het water is naar het paard gebracht. En wat als het paard geen dorst heeft? Zou ie dan gaan drinken?

Ook de demografische ontwikkeling  (leeftijdsopbouw) speelt meer en meer een rol. Dat werkt namelijk ook deflatoir. Deze leeftijdsopbouw laat zien dat we wereldwijd steeds duidelijker te maken krijgen met een vergrijzing. Mensen worden steeds ouder. Oudere mensen consumeren minder en zijn contra-productief. Dit proces is de komende jaren niet te stoppen en zal zelfs versterkt worden. De na-oorlogse baby-boom is momenteel 65+ en die groep wordt steeds groter. Een steeds kleinere groep mensen is productief.

Mario Draghi heeft gedaan wat ie kon. Nu is de politiek aan zet.

Vervelende is dat het Europa niet is gelukt om een politieke unie te creëren tijdens het maken van het ”Verdrag van Maastricht”. Gemiste kans. Weeffouten komen naar buiten als het economisch slecht gaat. Een munt unie alleen is niet voldoende om ons uit de huidige malaise te krijgen. Alle succes gewenst  aan de politiek om tot een Verenigde Staten van Europa te komen!

Rene vd Vondervoort